WAYANG RAMAYANA : KIDANG KENCANA
Kacariyos lakon asmara Rama lan
Shinta. Bocah loro sarwa edipeni. Wis katon pantes banget nalika sawayah-wayah
mrono-mrene tan nora ninggal satunggaling. Kaya mimi lan mintuna, kaya lintang
lan wengi, kaya dhalang lan wayang, ingkang ora bisa kapisah. Dene tresnane
Rama marang Shinta sansaya tambah amarga Shinta kuwi bocah wadon sing ayune ora
kinaruan. Alise katon nanggal sepisan. Netrane tansah ndamar kanginan. Idepe
tumenga ing tawang. Irunge kencana pinantar. Pipine nduren sajuring,mula yen
mesem pipine dekik manis banget. Untune miji timun. Pundhake nraju mas. Rambute
ngembang bakung. Slirane sedhet singset. Lambeane mblarak sempal. Bangkekane
nawon kemit. Bokonge manjang ngilang. Dhadhane nyengkir gading. Dene eseme madu
wae kalah. Sansaya suwe disawang sansaya pantes, sansaya ayu ora nggawe bosen.
Rama ya semono uga,ganthenge wong
sadesa dadi siji. Brengose nglaler menclok. Godhege simbar rumembun. Gulune
ngolan-olan, mula salakune dadi pantes. Pakulitane ngulit langsep. Pawakane
gagah pideksa. Polatane ruruh jatmika. Solahe merak ati, mula akeh bocah wadon
sing kepincut. Swarane ngombak banyu lan ulate sumeh. Yen lumaku wong leloro
dadi katon endah banget. Sing lananggagah tur bagus. Sing wadon ayu nanging ora
kemayu. Gawe seneng wong sing nyawang.
Ing sawijining dina Rama, Shinta,
lan Lesmana ana ing wana. Lagi bubar nglampahi paukuman suwene limolas taun.
Lesmana menika rayininipun Rama. Dene wana kuwi anggege tirta sah saking
wasana. Nalika wong telu kuwi ngaso ana wana, banjur dumadakan ana kidang elok
banget. Sungune dawa tur rupa wulune kuwi rada emas. Kidang kuwi playon ana
sangarepe wong telu kuwi. Shinta kepincut atine, karepe pengin nduweni kidang
kuwi. Banjur nyuwun marang garwane supaya ngentukake kidang kuwi kanggo
dheweke. Amarga tresnane Rama sing banget gedhene, dheweke ora bisa nolak
panjalukke Shinta. Ananging sadurunge Rama lunga arep nyekel kidang kuwi,
dheweke aweh pesen marang Lesmana. “ Rayi aku titip
mbakyumu Shinta, aja nganti kok tinggal dhewe ana wana kene. “ Banjur lesmana
semaur “inggih kangmas dak eling-eling wekasanmu. Ora bakal aku ninggal mbakyu
shinta ana wana kene dhewe.”
Banjur Rama mangkat golek kidang
kencana kuwi kanggo Shinta. Kidang kuwi mlayu nganti tekan jeroning alas.
Sansaya jero sansaya peteng, amarga cahyaning surya ora bisa nembus tengah wana
kuwi. Peteng remeng-remeng sing katon mung ayang-ayang kidang kencana kuwi.
Amarga pegel atine, sanalika Rama langsung ngunus lan ngeculake panahe. Banjur
pas kena awakke kidang kencana kuwi. Kidang kencana ambruk ana lemah, ananing
dumadakan ilang barengan karo swara raseksa Kala Marica. Yakuwi buta saka
Alengka. Kongkonane Rahwana. Swara kuwi hangemba-emba kaya swarane Rama jaluk
tulung menyang Lesmana yen Rama ketekan cilaka.
Shinta lan lesmana sing
hanganti-anti tekaning Rama uga krungu swara kuwi. Rama krasa ora kepenak
atine, kelingan marang Shinta. Sanalika Rama langsung bali arep mesthekake
kahanane Shinta. Shinta sing krungu swara mau langsung trataban atine kuater
marang kahanane Rama. Lesmana sing wis ngerti babagan kekuatane kangmase ora
nduwe rasa kuater. Amarga dheweke ngerti yen kangmase sekti mandraguna. Shinta
nyuwun karo Lesmana supaya nyusul lan mesthekake priye kahanane kangmase.
Lesmana ora gelem, amarga wis janji menyang kangmase yenora bakal ninggal
Shinta dhewe ana wana kana. Lesmana wis ngemutake dening Shinta yen swara kuwi
dudu swarane Rama. Ananging saking gedhe rasa tresnane Shinta lan dheweke
kuater ana apa-apa menyang Rama. Ora dinyana-nyana, Shinta kebacut ngendika ora
kepenak marang Lesmana. Ngene ngendikane Shinta “ saiki aku ngerti, pie
sejatine awakmu. Kowe ora gelem nyusul kangmasmu amarga meneng-meneng kowe
kepengin nduweni aku. Yen kangmasmu kena apa-apa...” durung tutuk anggone
ngendika wis diselani Lesmana. “aku wani sumpah yen aku ora nduweni pikiran
kaya ngono kui mbakyu. Mung sethithik wae aku ora nduwe. Aja kok arani awakku
sakepenakmu”.
Amarga loro ati karo omongane
Shinta, Lesmana nyanggupi panjalukke Shinta. Ananging ana wana kana, Shinta
digawekake garis bunderan lan ora oleh metu saka garis kuwi. Lesmana gawe kaya
ngono kuwi supaya ora ana sing isa nyalahi Shinta menawa dheweke ninggal Shinta
ana wana kana dhewekan. Kanggo netepi janjine marang kangmase. Lan ora ana sing
isa mlebu kana, sapa wae kuwi. Shinta ora oleh metu saka kana nganti Lesmana
lan Rama bali menyang panggon kuwi maneh.
Bubar anggone gawe garis
bunderan Lesmana langsung lunga nyusul kangmase. Rama atine wis ora
karu-karuan. Mikir kahanane Shinta saiki kepriye. San saya ora karuan nalika
dheweke kepethuk karo adhine ana tengah wana. Banjur arep takon menyang adhine,
ananging sadurunge takon adhine wis cerita dhisik alasane ninggal Shinta dhewe
ana wana kana. Bubare Lesmana crita anggone ninggal Shinta, Rama ngerti yen
kedadeyan kuwi reka-rekane Rahwana. Raseksa bengis sing tresna lan kepengin
nduweni Shinta. Kesusu anggone mlaku nganti kesandhung-sandhung samubarang apa
sing ana lemah, Rama kuater yen Shinta dicolong Rahwana.
Ana wana kuwi Shinta gumun, amarga
ing wana kaya ngono lha kok ana simbah-simbah golek kayu. Banjur simbah kuwi
nyuwun toya amarga ngelak anggone golek kayu lali ora sangu banyu. Ananging
kuwi namung akal-akalane Rahwana wae. Ngerti yen Shinta iku ora tegel yen weruh
kaya ngono kuwi. Pancen watake Shinta sing sayang karo sapa wae. Nalika Shinta
arep menehi toya tangane ngluwihi garis bunderan sing digawekake menyang
Lesmana mau. Banjur tangane digeret simbah kuwi lan dumadakan wujude malih
asline, yaiku Rahwana. Raseksa elek tur bengis. Shinta tiba ana rangkulane
Rahwana lan ora isa obah. Langsung arep digawa mabur lunga menyang kahyangan.
Lagi wae anggone mabur, dumadakan ana peksi garuda sing arep nulungi Shinta.
Peksi kuwi nduweni jeneng yaiku Jatayu. Ananging nalika gelut karo Rahwana,
Jatayu kena sabetan pedhange Rahwana. Getihe gobrah-gobrah, banjur tiba ana
bumi. Awake kebak getihe ananging dheweke isih urip. Langsung Shinta digawa
lunga menyang Alengka menyang Rahwana.
Rama lan Lesmana tekan panggonne
Shinta mau, ananging Shinta wis dicolong dening Rahwana. Ketilapan anggone
njaga Shinta wis digawa lunga. Bingung anggone nggudak kepriye, banjur neruske
laku. Ora adoh saka panggon kuwi mau, Rama lan Lesmana kepethuk Jatayu sing
lagi sekarat mau. Sadurunge nemoni pati, Jatayu isih sempet cerita yen Shinta
dicolong Rahwana lan digawa menyang kraton Alengka. Talingan sir sinebit, rasa
angkara murkane Rama metu amarga Shinta dicolong raseksa elek tur bengis.
Sawise crito marang kahanane Shinta mau, Jatayu banjur nemoni pati. Nesu rasa
ora trima amarga Rahwana wis dadi jalaran patine engonane mau lan nggawa lunga
Shinta, Rama janji jroning atine bakal mbales patine Jatayu lan nggawa bali
Shinta. Amarga matine Jatayu netepi darmane, banjur Rama lan lesmana nyuwun
marang dewa-dewa kang agung. Supaya gugure Jatayu bisa sempurna moksa, banjur
ragane Jatayu ilang munggah ana swarga barengan karo sukmane Jatayu.
Ana ndalan menyang Alengka, Rama lan
Lesmana kepethuk karo Anoman kethek putih putrane Bathara Guru. Anoman
didhawuhi ngabdi karo Rama. Nalika ana
tengahing alas, padha mireng swara wong nangis pating jlerit. Banjur padha
golek saka ngendi asale swara kuwi. Sawise ketemu asale swara kuwi, jebul saka
kethek sing kecepit ana silangan wit gedhe. Rama banjur nulungi kethek sing
kecepit kuwi. Kethek kuwi ngomong yen dheweke kuwi raja ing Guwakiskendha,
anduweni jeneng minangka Sugriwa. Dhewekke padhu karo kakange sing jenenge
Subali. Amarga padhu kuwi banjur dhewekke dicepitke ana silangan wit. Banjur
kanggo ngrebut Guwakiskendha Sugriwa karo Subali adu tanding kasekten, Sugriwa
diewangi dening Rama. Rama ngeculake wastra pusaka Gumawijaya. Sanajan resi
Subali nduweni Ajian Pancasona, nanging tetep kalah mungsuh Rama. Banjur
Sugriwa bisa dadi raja meneh ana Guwakiskendha.
Kanggo mbales budine Rama sing wis
aweh pitulungan marang Sugriwa, banjur Sugriwa ngerahke wadyabalane kanggo
nulung Rama ngrebut Shinta saka Prabu Dasamuka ora liya Rahwana kuwi. Anoman
didhawuhi Rama supaya nggoleki menyang ngendi Shinta didelikake lan uga
menehake ali-aline Rama lan mangerteni kekuatanne kraton Alengka. Nalika arep
bali Anoman dicekel wadyabala Alengka. Karepe Anoman arep diobong, nanging
Anoman banjur mabur nggawa geni kanggo ngobong kraton Alengka, kajaba taman
Argasoka, panggone Shinta didhelikake Rahwana.
Banjur wasanane kedadean perang
gedhe kraton Pancawati lan kraton Alengka. Wadyabalane alengka wujud buta-buta
lan wadyabalane pancawati wujud kethek-kethek balane Sugriwa. Wadyabala bala
lan senapati Alengka akeh sing ketiwasan. Pancawati menang, banjur sawise
perang Rama lan Shinta bali menyang Ayodya. Ananging susah atine Shinta amarga
ora bisa katampa dening Rama. Amarga Shinta wis dianggep ora suci maneh dening
Rama. Priye carane supaya bisa ditampa maneh dening rama, banjur Shinta sesuci
lan reresik awake saka geni mau. Sawise sesucen lagi bisa ditampa dening Rama.
Wong sakloron kuwi urip mulya nganti tumekaning pati.
semoga bermanfaat....
