WAYANG RAMAYANA : KIDANG KENCANA

Kacariyos lakon asmara Rama lan Shinta. Bocah loro sarwa edipeni. Wis katon pantes banget nalika sawayah-wayah mrono-mrene tan nora ninggal satunggaling. Kaya mimi lan mintuna, kaya lintang lan wengi, kaya dhalang lan wayang, ingkang ora bisa kapisah. Dene tresnane Rama marang Shinta sansaya tambah amarga Shinta kuwi bocah wadon sing ayune ora kinaruan. Alise katon nanggal sepisan. Netrane tansah ndamar kanginan. Idepe tumenga ing tawang. Irunge kencana pinantar. Pipine nduren sajuring,mula yen mesem pipine dekik manis banget. Untune miji timun. Pundhake nraju mas. Rambute ngembang bakung. Slirane sedhet singset. Lambeane mblarak sempal. Bangkekane nawon kemit. Bokonge manjang ngilang. Dhadhane nyengkir gading. Dene eseme madu wae kalah. Sansaya suwe disawang sansaya pantes, sansaya ayu ora nggawe bosen.

Rama ya semono uga,ganthenge wong sadesa dadi siji. Brengose nglaler menclok. Godhege simbar rumembun. Gulune ngolan-olan, mula salakune dadi pantes. Pakulitane ngulit langsep. Pawakane gagah pideksa. Polatane ruruh jatmika. Solahe merak ati, mula akeh bocah wadon sing kepincut. Swarane ngombak banyu lan ulate sumeh. Yen lumaku wong leloro dadi katon endah banget. Sing lananggagah tur bagus. Sing wadon ayu nanging ora kemayu. Gawe seneng wong sing nyawang.

Ing sawijining dina Rama, Shinta, lan Lesmana ana ing wana. Lagi bubar nglampahi paukuman suwene limolas taun. Lesmana menika rayininipun Rama. Dene wana kuwi anggege tirta sah saking wasana. Nalika wong telu kuwi ngaso ana wana, banjur dumadakan ana kidang elok banget. Sungune dawa tur rupa wulune kuwi rada emas. Kidang kuwi playon ana sangarepe wong telu kuwi. Shinta kepincut atine, karepe pengin nduweni kidang kuwi. Banjur nyuwun marang garwane supaya ngentukake kidang kuwi kanggo dheweke. Amarga tresnane Rama sing banget gedhene, dheweke ora bisa nolak panjalukke Shinta. Ananging sadurunge Rama lunga arep nyekel kidang kuwi, dheweke aweh pesen marang Lesmana. “ Rayi aku titip mbakyumu Shinta, aja nganti kok tinggal dhewe ana wana kene. “ Banjur lesmana semaur “inggih kangmas dak eling-eling wekasanmu. Ora bakal aku ninggal mbakyu shinta ana wana kene dhewe.”

Banjur Rama mangkat golek kidang kencana kuwi kanggo Shinta. Kidang kuwi mlayu nganti tekan jeroning alas. Sansaya jero sansaya peteng, amarga cahyaning surya ora bisa nembus tengah wana kuwi. Peteng remeng-remeng sing katon mung ayang-ayang kidang kencana kuwi. Amarga pegel atine, sanalika Rama langsung ngunus lan ngeculake panahe. Banjur pas kena awakke kidang kencana kuwi. Kidang kencana ambruk ana lemah, ananing dumadakan ilang barengan karo swara raseksa Kala Marica. Yakuwi buta saka Alengka. Kongkonane Rahwana. Swara kuwi hangemba-emba kaya swarane Rama jaluk tulung menyang Lesmana yen Rama ketekan cilaka.

Shinta lan lesmana sing hanganti-anti tekaning Rama uga krungu swara kuwi. Rama krasa ora kepenak atine, kelingan marang Shinta. Sanalika Rama langsung bali arep mesthekake kahanane Shinta. Shinta sing krungu swara mau langsung trataban atine kuater marang kahanane Rama. Lesmana sing wis ngerti babagan kekuatane kangmase ora nduwe rasa kuater. Amarga dheweke ngerti yen kangmase sekti mandraguna. Shinta nyuwun karo Lesmana supaya nyusul lan mesthekake priye kahanane kangmase. Lesmana ora gelem, amarga wis janji menyang kangmase yenora bakal ninggal Shinta dhewe ana wana kana. Lesmana wis ngemutake dening Shinta yen swara kuwi dudu swarane Rama. Ananging  saking gedhe rasa tresnane Shinta lan dheweke kuater ana apa-apa menyang Rama. Ora dinyana-nyana, Shinta kebacut ngendika ora kepenak marang Lesmana.  Ngene ngendikane Shinta “ saiki aku ngerti, pie sejatine awakmu. Kowe ora gelem nyusul kangmasmu amarga meneng-meneng kowe kepengin nduweni aku. Yen kangmasmu kena apa-apa...” durung tutuk anggone ngendika wis diselani Lesmana. “aku wani sumpah yen aku ora nduweni pikiran kaya ngono kui mbakyu. Mung sethithik wae aku ora nduwe. Aja kok arani awakku sakepenakmu”.

 Amarga loro ati karo omongane Shinta, Lesmana nyanggupi panjalukke Shinta. Ananging ana wana kana, Shinta digawekake garis bunderan lan ora oleh metu saka garis kuwi. Lesmana gawe kaya ngono kuwi supaya ora ana sing isa nyalahi Shinta menawa dheweke ninggal Shinta ana wana kana dhewekan. Kanggo netepi janjine marang kangmase. Lan ora ana sing isa mlebu kana, sapa wae kuwi. Shinta ora oleh metu saka kana nganti Lesmana lan Rama bali menyang panggon kuwi maneh.

Bubar anggone gawe garis bunderan  Lesmana langsung lunga nyusul kangmase. Rama atine wis ora karu-karuan. Mikir kahanane Shinta saiki kepriye. San saya ora karuan nalika dheweke kepethuk karo adhine ana tengah wana. Banjur arep takon menyang adhine, ananging sadurunge takon adhine wis cerita dhisik alasane ninggal Shinta dhewe ana wana kana. Bubare Lesmana crita anggone ninggal Shinta, Rama ngerti yen kedadeyan kuwi reka-rekane Rahwana. Raseksa bengis sing tresna lan kepengin nduweni Shinta. Kesusu anggone mlaku nganti kesandhung-sandhung samubarang apa sing ana lemah, Rama kuater yen Shinta dicolong Rahwana.

Ana wana kuwi Shinta gumun, amarga ing wana kaya ngono lha kok ana simbah-simbah golek kayu. Banjur simbah kuwi nyuwun toya amarga ngelak anggone golek kayu lali ora sangu banyu. Ananging kuwi namung akal-akalane Rahwana wae. Ngerti yen Shinta iku ora tegel yen weruh kaya ngono kuwi. Pancen watake Shinta sing sayang karo sapa wae. Nalika Shinta arep menehi toya tangane ngluwihi garis bunderan sing digawekake menyang Lesmana mau. Banjur tangane digeret simbah kuwi lan dumadakan wujude malih asline, yaiku Rahwana. Raseksa elek tur bengis. Shinta tiba ana rangkulane Rahwana lan ora isa obah. Langsung arep digawa mabur lunga menyang kahyangan. Lagi wae anggone mabur, dumadakan ana peksi garuda sing arep nulungi Shinta. Peksi kuwi nduweni jeneng yaiku Jatayu. Ananging nalika gelut karo Rahwana, Jatayu kena sabetan pedhange Rahwana. Getihe gobrah-gobrah, banjur tiba ana bumi. Awake kebak getihe ananging dheweke isih urip. Langsung Shinta digawa lunga menyang Alengka menyang Rahwana.

Rama lan Lesmana tekan panggonne Shinta mau, ananging Shinta wis dicolong dening Rahwana. Ketilapan anggone njaga Shinta wis digawa lunga. Bingung anggone nggudak kepriye, banjur neruske laku. Ora adoh saka panggon kuwi mau, Rama lan Lesmana kepethuk Jatayu sing lagi sekarat mau. Sadurunge nemoni pati, Jatayu isih sempet cerita yen Shinta dicolong Rahwana lan digawa menyang kraton Alengka. Talingan sir sinebit, rasa angkara murkane Rama metu amarga Shinta dicolong raseksa elek tur bengis. Sawise crito marang kahanane Shinta mau, Jatayu banjur nemoni pati. Nesu rasa ora trima amarga Rahwana wis dadi jalaran patine engonane mau lan nggawa lunga Shinta, Rama janji jroning atine bakal mbales patine Jatayu lan nggawa bali Shinta. Amarga matine Jatayu netepi darmane, banjur Rama lan lesmana nyuwun marang dewa-dewa kang agung. Supaya gugure Jatayu bisa sempurna moksa, banjur ragane Jatayu ilang munggah ana swarga barengan karo sukmane Jatayu.

Ana ndalan menyang Alengka, Rama lan Lesmana kepethuk karo Anoman kethek putih putrane Bathara Guru. Anoman didhawuhi ngabdi karo Rama. Nalika ana tengahing alas, padha mireng swara wong nangis pating jlerit. Banjur padha golek saka ngendi asale swara kuwi. Sawise ketemu asale swara kuwi, jebul saka kethek sing kecepit ana silangan wit gedhe. Rama banjur nulungi kethek sing kecepit kuwi. Kethek kuwi ngomong yen dheweke kuwi raja ing Guwakiskendha, anduweni jeneng minangka Sugriwa. Dhewekke padhu karo kakange sing jenenge Subali. Amarga padhu kuwi banjur dhewekke dicepitke ana silangan wit. Banjur kanggo ngrebut Guwakiskendha Sugriwa karo Subali adu tanding kasekten, Sugriwa diewangi dening Rama. Rama ngeculake wastra pusaka Gumawijaya. Sanajan resi Subali nduweni Ajian Pancasona, nanging tetep kalah mungsuh Rama. Banjur Sugriwa bisa dadi raja meneh ana Guwakiskendha.

Kanggo mbales budine Rama sing wis aweh pitulungan marang Sugriwa, banjur Sugriwa ngerahke wadyabalane kanggo nulung Rama ngrebut Shinta saka Prabu Dasamuka ora liya Rahwana kuwi. Anoman didhawuhi Rama supaya nggoleki menyang ngendi Shinta didelikake lan uga menehake ali-aline Rama lan mangerteni kekuatanne kraton Alengka. Nalika arep bali Anoman dicekel wadyabala Alengka. Karepe Anoman arep diobong, nanging Anoman banjur mabur nggawa geni kanggo ngobong kraton Alengka, kajaba taman Argasoka, panggone Shinta didhelikake Rahwana.

Banjur wasanane kedadean perang gedhe kraton Pancawati lan kraton Alengka. Wadyabalane alengka wujud buta-buta lan wadyabalane pancawati wujud kethek-kethek balane Sugriwa. Wadyabala bala lan senapati Alengka akeh sing ketiwasan. Pancawati menang, banjur sawise perang Rama lan Shinta bali menyang Ayodya. Ananging susah atine Shinta amarga ora bisa katampa dening Rama. Amarga Shinta wis dianggep ora suci maneh dening Rama. Priye carane supaya bisa ditampa maneh dening rama, banjur Shinta sesuci lan reresik awake saka geni mau. Sawise sesucen lagi bisa ditampa dening Rama. Wong sakloron kuwi urip mulya nganti tumekaning pati.    

semoga bermanfaat....